Kartka z kalendarza

[Kaima]

W 1638 roku przyszły król Polski Jan Kazimierz Waza został aresztowany we Francji pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Hiszpanii. Zwolniono go po interwencji poselstwa Rzeczypospolitej w lutym 1640 roku.

W 1789 roku Francuz Jean-Pierre Blanchard odbył nad Warszawą pierwszy w Polsce lot balonem.

W 1883 roku w Kanadzie dokonano pierwszej operacji usunięcia wyrostka robaczkowego.

W 1940 roku Pierwszy Lord Admiralicji Winston Churchill został premierem Wielkiej Brytanii. Obejmując władzę, wygłosił słynne oświadczenie: "Nic innego nie mogę wam zaoferować poza krwią, potem i łzami".

W 1940 roku urodził się Chuck Norris, amerykański mistrz karate, aktor i producent filmowy, odtwórca między innymi tytułowej roli w telewizyjnym serialu "Strażnik z Teksasu"

W 1989 roku Parlament Europejski przyznał Lechowi Wałęsie Europejską Nagrodę Praw Człowieka.

W 1993 roku po 35 dniach i pokonaniu 600 kilometrów dwaj gdańscy polarnicy: Marek Kamiński i Wojciech Moskal zakończyli pierwszy marsz przez Grenlandię.

W 2005 roku w Berlinie odsłonięto Pomnik Pomordowanych Żydów Europy.

[Kaima]

W 1573 roku we wsi Kamień pod Warszawą, w pierwszej w Polsce wolnej elekcji na króla wybrano Henryka Walezego z dynastii Walezjuszów. Zasiadał na tronie Polski niespełna 2 lata. Po śmierci kolejnego starszego brata uciekł do Francji, gdzie objął władzę jako Henryk III, ostatni Walezjusz na francuskim tronie.

W 1838 roku zmarł Jędrzej Śniadecki - lekarz, chemik, biolog i filozof, profesor i kierownik kliniki medycznej Uniwersytetu Wileńskiego. Jest twórcą polskiego słownictwa chemicznego i autorem pierwszego podręcznika chemii. Wprowadził pojęcie przemiany materii. Był pionierem wychowania fizycznego w Polsce. Urodził się 30 listopada 1768 roku.

W 1910 roku prezydent USA William Taft odsłonił pomnik Tadeusza Kościuszki w Waszyngtonie.

W 1936 roku wybudowany we włoskiej stoczni transatlantyk „Batory” przypłynął do Gdyni.

W 1955 roku na konferencji w Warszawie powołano Układ Warszawski - europejski sojusz wojskowo-polityczny ZSRR i państw od niego uzależnionych. Była to odpowiedź na przyjęcie Republiki Federalnej Niemiec do paktu NATO. Pakt podpisano14 maja 1955 roku w Warszawie. W wyniku rozpadu bloku socjalistycznego w Europie w 1989 roku nastąpiło rozwiązanie układu na posiedzeniu w Pradze w lipcu 1991 roku.

W 1958 roku w warszawskich Łazienkach odsłonięto odbudowany pomnik Fryderyka Chopina. Po raz pierwszy odsłonięty w 1926 roku, zniszczony w 1940 roku przez niemieckich okupantów.

W 1997 roku Garri Kasparow, mistrz świata w grze w szachy przegrał z komputerem Deep Blue skonstruowanym przez koncern IBM.

W 2005 roku Trybunał Konstytucyjny uznał Traktat akcesyjny do Unii Europejskiej za zgodny z Konstytucją RP.

[Kaima]

W 1364 roku król Kazimierz Wielki podpisał akt erekcyjny dla "studium generale" w Krakowie, co dało początek Akademii Królewskiej, obecnie - Uniwersytet Jagielloński.

W 1926 roku Józef Piłsudski na czele oddziałów wojskowych zbuntowanych przeciwko rządowi, wkroczył do Warszawy. Był to początek tzw. przewrotu majowego, początek rządów sanacyjnych. W starciach walk zginęło 215 żołnierzy i 164 cywilów, a łączna liczba rannych wyniosła 900 osób. W nocy z 14 na 15 maja 1926 rząd premiera Wincentego Witosa podał się do dymisji. Ustąpił też ze stanowiska prezydent Stanisław Wojciechowski.

W 1935 roku zmarł Józef Piłsudski, marszałek Polski, Naczelnik Państwa, działacz niepodległościowy PPS, komendant 1 Brygady Legionów, minister spraw wojskowych, dwukrotny premier. Marszałek Piłsudski uznawany jest za jedną z najwybitniejszych postaci w historii naszego kraju. Został pochowany na Wawelu. W pierwszą rocznicę śmierci serce Józefa Piłsudskiego zostało złożone w grobie jego matki Marii na Cmentarzu na Rossie w Wilnie. Urodził się 5 grudnia 1867 roku.

W 1944 roku rozpoczął się polski szturm na Monte Cassino.

W 1970 roku na emigracji w Londynie zmarł generał Władysław Anders, polityk, twórca pierwszej Armii Polskiej w ZSRR. Był dowódcą 2 Korpusu Polskiego, który w 1944 roku brał udział w walkach o Monte Cassino i Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych w latach 1944 - 1945. Pozostając na emigracji kontynuował działalność polityczną, ukierunkowaną na zachowanie ciągłości konstytucyjnej Rządu Emigracyjnego w Londynie. W 1946 roku władze komunistyczne Polski odebrały mu stopień generała i polskie obywatelstwo, które przywrócono mu pośmiertnie w 1989 roku. Urodził się w 1892 roku.

W 1983 roku został zatrzymany, a następnie pobity przez funkcjonariuszy MO Grzegorz Przemyk - poeta, syn poetki Barbary Sadowskiej i Leopolda Przemyka. Na Na Starym Mieście w Warszawie świętował zdaną maturę. W wyniku pobicia zmarł 2 dni później. Pobicie Grzegorza nie było przypadkowe, była to represja w stosunku do matki chłopca, która była działaczką antykomunistyczną i należała do Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom.

W 1992 roku himalaistka Wanda Rutkiewicz wyruszyła na ostatnią wyprawę wysokogórską. 25 maja przekazano informację o jej zaginięciu w drodze na Kanczendzangę. Jej ciała dotychczas nie odnaleziono.

W 2008 roku zmarła Irena Sendler, działaczka społeczna, która ocaliła z holokaustu około 2 i pół tysiąca żydowskich dzieci. W 1965 roku Instytut Yad Vashem w Jerozolimie przyznał Irenie Sendlerowej tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, a w 1991 otrzymała honorowe obywatelstwo Izraela. (ur. 1910)

[Kaima]

W 1901 roku urodził się Witold Pilecki - rotmistrz, współorganizator Tajnej Armii Polskiej, ochotnik do obozu w Oświęcimiu w 1939 roku, następnie współautor raportu oświęcimskiego. Był uczestnikiem Powstania Warszawskiego. Aresztowany 5 maja 1947 przez UB, został oskarżony o pełnienie funkcji "szefa wywiadu Andersa na Polskę" i skazany na śmierć. Wyrok wykonano 25 maja 1948 roku. W setną rocznicę urodzin w Warszawie na Żoliborzu odsłonięto pomnik Witolda Pileckiego.

W 1917 roku troje dzieci z wioski w pobliżu miasta Fátima w Portugalii miało doznać objawienia Matki Bożej.
W 2017 roku papież Franciszek dokonał w Fatimie kanonizacji dwojga z nich - bł. Franciszka i Hiacynty Marto.

W 1906 roku Maria Skłodowska-Curie została pierwszą kobietą w 650-letniej historii paryskiej Sorbony, która otrzymała tytuł profesora tej uczelni.

W 1969 roku Ryszard Szurkowski wygrał swój pierwszy w karierze etap Wyścigu Pokoju na trasie Warszawa-Łódź. Czterokrotnie (w latach 1970, 1971, 1973 i 1975) wywalczył pierwsze miejsce w Wyścigu Pokoju, a wielokrotnie był drugi i trzeci.

W 1981 roku na placu świętego Piotra w Rzymie dokonano zamachu na papieża Jana Pawła II. Zamachowiec - turecki ekstremista Mehmet Ali Agca, który ciężko ranił papieża, został skazany na dożywocie. Za swoje czyny odbywał karę we włoskich więzieniach przez 19 lat, po czym na prośbę papieża został ułaskawiony. Deportowany do Turcji przebywał w więzieniach do 2018 roku, kiedy to wyszedł na wolność.

W 1989 roku na placu Tiananmen w Pekinie rozpoczął się strajk głodowy kilku tysięcy studentów.

W 2005 roku papież Benedykt XVI zezwolił na rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II, udzielając dyspensy od pięcioletniego okresu oczekiwania od śmierci kandydata, jaki jest wymagany przez prawo kanoniczne.

[Kaima]

W 1900 roku nastąpiło otwarcie II Igrzysk Olimpijskich ery nowożytnej w Paryżu. W olimpiadzie po raz pierwszy wzięły udział kobiety i stanowiły 0,6 % uczestników. Igrzyska trwały do 28 października 1900 roku.

W 1922 roku reprezentacja Polski w piłce nożnej rozegrała pierwszy w historii mecz międzypaństwowy przed własną publicznością, przegrywając na Stadionie Cracovii z Węgrami 0:3.

W 1928 roku urodził się Ernesto "Che" Guevara, latynoamerykański rewolucjonista, organizator rewolucyjnej partii w Boliwii. Zmarł zamordowany w 1967 roku.

W 1943 roku Zygmunt Berling został mianowany dowódcą organizującej się w ZSRR 1 Dywizji Piechoty imienia Tadeusza Kościuszki.

W 1948 roku po wygaśnięciu mandatu brytyjskiego w Palestynie proklamowano powstanie państwa Izrael.

W 1955 roku państwa Europy środkowej podpisały w Warszawie traktat o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej, zwany Układem Warszawskim. Do paktu przystąpiły: Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, Niemiecka Republika Demokratyczna, Polska, Rumunia, Węgry i Związek Radziecki. Układ rozwiązano w Pradze 1 lipca 1991 roku.

W 1998 roku zmarł Frank Sinatra, popularny piosenkarz i aktor. Liczne piosenki w jego wykonaniu: "Strangers in the Night", "That's life" trafiły na światowe listy przebojów. Za drugoplanową rolę w filmie "Stąd do wieczności" zdobył Oscara. Urodził się w 1915 roku.

W 2010 roku gwałtowne opady deszczu, które przeszły nad Polską w połowie maja, stały się przyczyną jednej z największych powodzi w historii Polski. W maju i w czerwcu poziom wody na Wiśle w wielu miejscach był wyższy, niż w czasie "powodzi tysiąclecia" w 1997 roku. Kataklizm dotknął nie tylko Polskę, ale również 7 innych krajów: Czechy, Słowację, Węgry, Ukrainę, Austrię, Niemcy i Serbię.

[Kaima]

W1845 roku urodził się Jan Czerski, geolog, paleontolog i geograf. Za udział w powstaniu styczniowym zesłany na Syberię. Dzięki pomocy geologa A. Czekanowskiego, również zesłańca, odbył studia i z ramienia Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego prowadził wiele wypraw badawczych we wschodniej Syberii. Opracował pierwszą mapę geologiczną wybrzeża Bajkału. Dla upamiętnienia jego wkładu w poznanie Syberii, jego nazwisko występuje w wielu nazwach geograficznych, np. Góry Czerskiego. Zmarł w 1892 roku.

W 1881 roku w niemieckim miasteczku Groß-Lichterfelde, (obecnie dzielnica Berlina) powstała pierwsza, eksperymentalna linia tramwaju elektrycznego, której twórcą był Werner Siemens. 10 lat później w niemieckim Halle uruchomiono pierwszą regularną linię.

W 1905 roku założono Las Vegas. Miasto oficjalnie nabyło prawa miejskie w 1911 roku. Pod koniec XX wieku, Las Vegas było najgęściej zaludnionym amerykańskim miastem powstałym w tymże stuleciu. Na świecie kojarzone jest przede wszystkim z grami hazardowymi, zakupami oraz wyszukanymi restauracjami i luksusowymi hotelami.

W 1956 roku Stanisław Królak jako pierwszy Polak wygrał kolarski Wyścig Pokoju.

W 1957 roku ukazało się pierwsze wydanie czasopisma dla dziewcząt „Filipinka”.

W 1997 roku zmarł Andrzej Drawicz, znakomity eseista, autor licznych książek i publikacji, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, działacz polityczny i społeczny, w latach 1989-1991 przewodniczący Komitetu ds. Radia i Telewizji. Urodził się w 1932 roku.

W 2020 roku dyrekcja stacji Program III Polskiego Radia anulowała wydanie nr 1998 "Listy przebojów Programu Trzeciego", w którym pierwsze miejsca zajęła piosenka Kazika Staszewskiego "Twój ból jest lepszy niż mój".
Było to ostatnie wydanie audycji nadawanej od 1982 roku. 22 maja 2020 – notowanie nr 1999, w którym ponownie wygrała piosenka „Twój ból jest lepszy niż mój”, nie zostało wyemitowane.

[Kaima]

W 1575 pierwszy elekcyjny król Polski Henryk III Walezy po ucieczce do Francji został uznany za zbiegłego.

W 1657 roku w Janowie Poleskim został zamęczony przez Kozaków Andrzej Bobola – polski duchowny katolicki, jezuita, misjonarz, kaznodzieja, męczennik, święty Kościoła katolickiego, zwany apostołem Polesia oraz jeden z katolickich patronów Polski.

W 1901 roku urodził się Jan Wiktor Kiepura – polski śpiewak (tenor) i aktor. Cieszył się dużą popularnością na arenie międzynarodowej, odnosząc sukcesy na scenach czołowych teatrów świata, jak również w salach koncertowych. Równocześnie z karierą muzyczną, sporadycznie udzielał się aktorsko – wystąpił w 12 filmach muzycznych.

W 1929 roku po raz pierwszy wręczono nagrody amerykańskiej Akademii Filmowej, nazwane później Oscarami.

W 1943 roku po 28 dniach walki Niemcy wysadzili Wielką Synagogę przy ulicy Tłomackie. Był to symboliczny koniec powstania w getcie. Getto w Warszawie było największe w Europie. Przewinęło się przez nie nawet pół miliona więźniów. Cały teren dzielnicy żydowskiej po powstaniu metodycznie spalono i zrównano z ziemią.

W 1966 roku w Chinach rozpoczęła się tzw. rewolucja kulturalna - wielki ruch społeczno-polityczny zainicjowany przez Mao Zedonga, jako próba wyeliminowania politycznych rywali i wprowadzenia w życie własnych koncepcji ideologicznych (maoizmu).

W 1975 roku Telewizja Polska wyemitowała pierwszy odcinek serialu "Czterdziestolatek" w reżyserii Jerzego Gruzy. Przygody inżyniera Stefana Karwowskiego cieszyły się tak wielką popularnością, że w latach 90. doczekały kontynuacji w postaci (już nie tak popularnego) serialu "Czterdziestolatek. Dwadzieścia lat późnej". W roli głównej wystąpił Andrzej Kopiczyński

[Kaima]

W 1920 roku urodziła się Zofia Rysiówna, jedna z najwybitniejszych aktorek filmowych i teatralnych. W czasie wojny działała w ruchu oporu, uczestniczyła w akcji odbicia Jana Karskiego z rąk gestapo ze szpitala w Nowym Sączu, więźniarka obozu koncentracyjnego w Ravensbrueck. Grała role teatralne w spektaklach: "Balladyna" J. Słowackiego, "Berenika" J. Racina, "Drzewa umierają stojąc" Cassony, "Tartuffe, czyli obłudnik" Moliera. Zmarła w 2003 roku.

W 1924 roku urodził się Kazimierz Dejmek, reżyser, aktor, dyrektor teatrów, minister kultury i sztuki, autor słynnej inscenizacji "Dziadów" w Teatrze Narodowym w 1968 roku. Zmarł w 2002 roku.

W 1939 roku Wincenty Witos ponownie (pierwszy raz w 1935 roku) został prezesem Stronnictwa Ludowego, zastępując na tym stanowisku innego znanego polityka ludowego Macieja Rataja.

W 1972 roku Bundestag ratyfikował układy PRL-RFN i ZSRR-RFN o podstawach normalizacji stosunków między państwami, a także m.in. do poszanowania wszystkich granic europejskich, w tym zachodniej granicy PRL i granicy RFN-NRD, i do niewysuwania w przyszłości roszczeń terytorialnych.

W 1978 roku szwajcarska policja aresztowała Polaka i Bułgara i znalazła na wskazanym przez nich polu kukurydzy koło Noville trumnę ze zwłokami Charliego Chaplina, którą 1 marca ukradli z cmentarza w Vevey w celu wymuszenia okupu od rodziny.

W 1989 roku Sejm PRL uchwalił nadanie osobowości prawnej Kościołowi katolickiemu, zagwarantował wolność wyznania oraz ustalił ubezpieczenia socjalne dla duchownych.

W 1990 roku Światowa Organizacja Zdrowia usunęła homoseksualizm z Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób. W 2004 roku dzień ten został ustanowiony Międzynarodowym Dniem Przeciw Homofobii (obecnie: Międzynarodowy Dzień Przeciw Homofobii, Transfobii i Bifobii), który ma zwrócić uwagę na wciąż obecne negatywne zachowania wobec osób o mniejszościowej orientacji płciowej.

[Kaima]

W 1868 roku urodził się Mikołaj II Romanow, ostatni car Rosji, w 1917 roku wraz z rodziną zamordowany przez bolszewików w Jekaterynburgu.

W 1910 roku zmarła Eliza Orzeszkowa, powieściopisarka i publicystka epoki pozytywizmu, propagowała hasła "pracy organicznej" i emancypacji kobiet. Autorka utworów "Nad Niemnem", "Marta", "Cham", "Dziurdziowie", "Meir Ezofowicz", "Pamiętnik Wacławy". Urodziła się w 1841 roku.

W 1920 roku urodził się Karol Wojtyła, metropolita krakowski, kardynał. Wybrany na papieża 16 października 1978 roku, przyjął imię Jan Paweł II. Był pierwszym od 455 lat papieżem pochodzącym spoza Włoch. Jego pontyfikat trwał ponad 26 lat. Opublikował między innymi 14 encyklik, ustanowił Światowy Dzień Chorego, Święto Miłosierdzia Bożego, zainicjował Światowe Spotkania Młodzieży. Wyniósł na ołtarze ponad 1800 osób. Zmarł 2 kwietnia 2005 roku. Został beatyfikowany 1 maja 2011 roku przez papieża Benedykta XVI, a 27 kwietnia 2014 roku kanonizowany.

W 1922 roku w swym pierwszym meczu międzynarodowym Legia Warszawa przegrała na własnym boisku z czeską Viktorią Žižkov 2:9.

W 1935 roku trumnę ze zwłokami marszałka Józefa Piłsudskiego, zmarłego 12 maja, złożono w krypcie na Wawelu. W uroczystościach pogrzebowych uczestniczyli duchowni wszystkich wyznań, korpus dyplomatyczny, przedstawiciele ugrupowań politycznych łącznie z opozycją, marszałek i premier Francji oraz premier Niemiec.

1944 roku żołnierze 2 Korpusu Polskiego pod dowództwem generała Władysława Andersa zdobyli Monte Cassino. Twierdzę próbowały zdobyć w trzech bitwach wojska amerykańskie, brytyjskie, hinduskie i nowozelandzkie. Zwycięstwo otworzyło armiom sprzymierzonym drogę na Rzym. W walkach zginęło blisko tysiąc Polaków, 2930 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych.

W 1961 roku na 14. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes nagrodę specjalną otrzymał film Jerzego Kawalerowicza Matka Joanna od Aniołów.